Pakhuis (verkocht 2020)

  • Categorie(ën) Industrieel
  • Adres Tjalke van der Walstraat, Koudum, Nederland, Friesland
  • Monumentstatus Karakteristiek
  • Bouwjaar 1920
  • Pandoppervlak 138 m²
  • Perceeloppervlak 257 m²
  • Ligging in het centrum
  • Vraagprijs € 95.000

Het geheel zelf ontwerpen van een woning, in een oud gebouw met een voormalige bedrijfsfunctie, vele mensen dromen hiervan. Deze droom kan nu werkelijkheid worden! Te koop wordt aangeboden, dit vrijstaande pakhuis aan de Tjalke van der Walstraat in Koudum.

Het pakhuis (reeds mét woonbestemming) is gebouwd in het jaar 1920 en gelegen op een perceel van 257 m².

Het perceel biedt verschillende mogelijkheden, bijvoorbeeld voor het realiseren van een woning met tuin en hobbyruimte of voor het realiseren van meerdere woninkjes.

meer informatie

Leerlingen van nu, restaurateurs van later

  • Categorie(ën) Industrieel, Wonen
  • Adres Broek 62, 9511 PV Gieterveen, Nederland, Drenthe
  • Monumentstatus Provinciaal Monument
  • Bouwjaar ca. 1900
  • Monumentnummer 16132

“Alle projecten die de stichting Het Drentse Landschap aanpakt zijn in principe opleidingsprojecten. Dat we leerlingen begeleiden staat standaard in ons bestek. Het aantal leerlingen hangt van de situatie af en de beschikbare leermeesters. Bij sommige projecten zien we ze op alle disciplines, bij anderen alleen op bouwkundig niveau. Leerlingen zorgen voor een stukje continuïteit in de sector. Over vijftig jaar hebben we ook nog restaurateurs nodig. Bij ons krijgen ze de mogelijkheid om het vak te leren.” – Arnold Kooistra, projectleider Het Drentse Landschap

Succesfactor: impuls voor de omgeving

“Een pand in verval restaureren betekent altijd een impuls voor de omgeving. In stedelijk gebied zal dat een andere impuls zijn dan in een krimpgebied, maar het zorgt voor beweging, nieuwe mogelijkheden en kansen. In Drenthe hebben we te maken met elf gemeenten, die allemaal op hun eigen manier met herbestemming omgaan. Maar in bepaalde dingen zijn ze allemaal gelijk: we willen de Drentse economie stimuleren door dingen doen die mooi zijn en iets toevoegen.”

Struikelblok: De exploitatie

“De valkuil is vaak het op lange termijn exploitabel maken van een pand. Voor de restauratie wordt geld gevonden, maar het is zaak daarna rendabele mogelijkheden in te vullen. Onze opdracht voor deze molenaarswoning in Gieterveen was om het pand tot courant huis te maken. Daarvoor hebben we de voormalige deel (de inpandige werkruimte in de boerderij) bij de woning getrokken, om meer ruimte te creëren. Met drie slaapkamers en een grote leefkeuken is de woning geschikt geworden voor verhuur in een ander segment dan waarin het bestond.”

Tips: Een jaar is niets

“De eerste kennismaking met een nieuw object is belangrijk. Je gaat er naartoe met een delegatie, je neemt het pand in je op en je laat je gedachten er die periode daarna over gaan. De tijd nemen voor zo’n proces is een belangrijke tip. Een jaar is zo voorbij als je aan goede planvorming wilt doen. Daarna volgt al gauw een jaar van uitwerking van de plannen en voor je het weet zit je in vaak langdurige vergunningstrajecten. De mooiste dingen ontstaan juist door die tijd er voor te nemen.”

http://www.moleneendracht.nl

Schaal één op het oog

  • Categorie(ën) Industrieel
  • Adres Molenweg 29, 7971 BJ Havelte, Nederland, Drenthe
  • Monumentstatus Rijksmonument
  • Bouwjaar 1873, 1914
  • Monumentnummer 21029

“Wat mij betreft zou het eerste antwoord altijd ‘laten staan’ moeten zijn als de vraag over herbestemmen of sloop gesteld wordt. Er is altijd een basis die kansen en mogelijkheden biedt. De Havelter Molen is daar een prachtig voorbeeld van. De gedachte dat men vroeger in staat was dit te bouwen is bijzonder indrukwekkend. Een basis die zo stabiel staat dat het de enorme krachten op kan vangen, met een binnenkant waar gemalen kan worden. Geen spijker is er recht, geen as gelijk, zelfs met alle technieken van vandaag de dag is zoiets niet te bedenken. Een molen bouw je met gevoel, met schaal één op het oog, het vakwerk dat daar bij komt kijken vind ik fascinerend. De molen, dat is een stukje cultuur, dat hoort daar te staan.” – Arend Zanting, namens stichting de Havelter Molen

Succesfactor: Goed ingericht bestuur

“De molen was in de jaren negentig al gerestaureerd en weer maalvaardig gemaakt, maar een structureel onderhoudsplan was er niet. Je zag de molen aftakelen. Een nieuw bestuur bracht nieuwe plannen en ideeën mee en gaf zich vol voor de molen. Er was dagelijks overleg tijdens het herbestemmingsproces, de bouwvergaderingen werden door het bestuur bijgewoond. Daar moet je bestuur op ingericht zijn, maar bij ons was het wel de sleutel tot succes.”

Struikelblok: Biotoop rond de molen

“Problemen werden ter plekke op de steiger opgelost, echte struikelblokken hebben we daarom niet gehad. Soms moet je wat durven te geven of juist te nemen om op één lijn zien te komen met alle ideeën die er leven. Nu de molen weer draait maken we ons vooral zorgen over de biotoop rond de molen. De hoge bomen, met name de lindes aan de oostzijde, lijken de wind letterlijk uit de zeilen te halen. Daarover gaan we nu het gesprek aan met de gemeente.”

Tips: Financiën voorop

“Welk plan je ook hebt, je financiën in orde brengen staat voorop. Door je zo goed mogelijk te laten informeren wat er mogelijk is aan provinciale en gemeentelijke subsidies, maar ook bijvoorbeeld sponsoring, kom je een heel eind daarmee. Je moet daar de nodige tijd insteken, lobbyen, de juiste mensen leren kennen, contacten leggen én onderhouden. Maar ook bij de uitvoering is het handig de juiste mensen te kennen. Wij schakelden een molenbouwer in voor het specialistische werk, een aannemer uit de buurt verrichte de andere werkzaamheden. Met elkaar hebben we dit mooi voor elkaar gekregen.”

http://www.haveltermolen.nl

De kracht van de architect – Mastenmakerij hotel

  • Categorie(ën) Industrieel
  • Adres Polderdijk 1, 8531 EW Lemmer, Nederland, Friesland
  • Monumentstatus Gemeentelijk monument
  • Bouwjaar 1902

Toen: Mastenmakerij | Lemmer | 1902

Nu: Hotel | 2015

13 hotelkamers, een ontbijtzaal en een lobby. Niks nieuws voor de gemiddelde architect, behalve dan dat het gerealiseerd moest worden in een voormalige mastenmakerij. Een uitdaging was het om binnen de mogelijkheden van het monument en het budget aan het werk te gaan. Jelle de Jong van het gelijknamige architectenbureau in Lemmer: “Het is de kunst zoveel mogelijk overeind te houden, hoe meer je kunt sparen, hoe minder je hoeft te slopen en hoe duurzamer je te werk kunt gaan.”

Succesfactor: Kneden en afwegen

“We hebben ons aan het programma van eisen kunnen houden, maar daarin hebben we wel wat moeten ‘kneden’ zoals we dat zelf noemen. Op bepaalde punten moet je wat geven en op andere punten wat nemen. In de detaillering moet je continu afwegingen maken om het resultaat te krijgen zoals je het wilt hebben. Je kunt een pand ook kapotrestaureren, dan wordt het te nieuw. Zo kun je alles opnieuw verven, maar je kunt er ook voor kiezen het schilderwerk te restaureren, dat voelt veel beter. Het haalt dat oude en sleetse gevoel op, als je in de mastenmakerij staat voel je dat aan alles.

Struikelblok: Verkeerde bezuinigingen

“Dat een project duurder uitpakt dan de bedoeling is, is altijd een risico dat op de loer ligt, zo werkt dat gewoon. Maar het mes in je plannen moeten zetten, dat doet zeer. Soms is het nodig, maar het hoeft niet altijd heel radicaal. Om een concreet voorbeeld te noemen: de vloer van de ontbijtzaal in de voormalige werkplaats zou oorspronkelijk gelegd worden met kopshout. Een prijzige vloer, maar in eerste instantie passend in het budget. Uiteindelijk bleek het budget toch niet toereikend en werd er gesproken over een tegelvloer als alternatief. Wij wisten een financieel gelijkwaardig compromis te sluiten door een cementdekvloer te leggen, met een betonachtige uitstraling die recht doet aan de oorspronkelijke sfeer van de ruimte, in tegenstelling tot een tegelvloer.”

Tips: Positief vechten

“Het is de kunst meerwerk te voorkomen. Bijvoorbeeld door 5% meerwerk in te calculeren in je project, maar ook door risico’s voor te zijn, dat doe je door goed onderzoek te doen, je in te leven en te verdiepen in het project. Een architect met kennis van restauratie kan een situatie goed inschatten en belemmeringen uitsluiten. De ontwerpuitgangspunten van een herbestemmingsproject komen nog wel eens onder spanning te staan door onvoorziene zaken of nieuwe inzichten die zich tijdens het bouwproces voor doen. Het is de kunst om binnen alle randvoorwaarden bij te sturen met behoud van kwaliteit. Dat is wel eens een gevecht, op een positieve manier. Dan is het fijn om te werken met mensen die ervaring hebben in het vak van herbestemmen.”

Over Jelle de Jong:

“Al op jonge leeftijd koos ik voor het restauratievak. Ik heb mijn hele leven al bijzondere interesse in alles wat met de historie te maken heeft, en vooral met historische gebouwen. Ik deed ervaring op met stages en dat smaakte naar meer. Nu hebben we dankzij heel veel mooie werken een goede naam opgebouwd als het gaat om herbestemming. De mastenmakerij in Lemmer is daar een goed voorbeeld van.”

Website: http://www.jelledejongarchitekten.nl/

“Ons pand, ons kindje”

  • Categorie(ën) Industrieel
  • Adres Koornbeursweg 73-12, 8442 DJ Heerenveen, Nederland, Friesland
  • Monumentstatus gemeentelijk monument
  • Bouwjaar 1949

Toen: Bedrijfsverzamelpand, later brandweerkazerne | Heerenveen | 1949

Nu: Broedstoof | Werkplek voor creatieve ondernemers | 2014

Het is bijna een verhaal als uit een jongensboek. Je rijdt op een goede dag langs een mooie plek, en krijgt een idee. Het was wat grafisch vormgever Edwin Blaauwbroek van de Media Groep Heerenveen overkwam. “De brandweerkazerne in Heerenveen stond al een tijdje leeg. Dat vond ik zonde. Ik zag in het oude pand een broedplaats voor zelfstandige ondernemers voor me, zoals ze dat in het westen veel kennen.” Bijzonder aan het verhaal is, dat het pand ooit gebouwd is als bedrijfsverzamelpand, en pas later een brandweerkazerne werd. “Nu is de broedstoof weer een broedstoof. Een bedrijfsverzamelplek waar bedrijven in de creatieve sector elkaar inspireren, stimuleren en samenwerken.”

Succesfactor: Krachten bundelen

Het pand bleek van de gemeente, maar die hield in eerste instantie de boot af bij de vraag of er herbestemming mogelijk was. Twee jaar later werd het pand toch te koop gezet door de gemeente, en werden ondernemers opgeroepen een plan te schrijven. Ook Edwin werd hier voor benaderd. “We zagen het meteen als kans en gingen direct schakelen. Dat deden we op een creatieve manier zoals dat binnen ons eigen vakgebied past, met een filmpje, een logo, mooie schetsen. Collega’s uit de vastgoedwereld zorgden voor een bijdrage op hun vakgebied: een financieel en exploitabel helder plan. Dat is de succesfactor geweest. Afzonderlijk van elkaar hadden we deze herbestemming niet voor elkaar gekregen.”

Struikelblok: Omvangrijke eisen

“De eisen binnen de gemeente als het gaat om herbestemming zijn best omvangrijk. Vaak zijn ze wel terecht, maar het zijn wel dingen waar je tegenaan loopt. Zo dachten we dat we het goed geregeld hadden met het vinden van een architect. Zowel de gemeente als de commissie Hûs en Hiem was het daar niet mee eens. Dat levert leuke discussies op, maar kost ook veel tijd. Ook het maken van een goed ontwikkelplan bleek een struikelblok. Ik kwam er achter dat je als ondernemer nog niet direct een ontwikkelaar bent, dat daar wel wat meer voor nodig is.”

Tips: Staan achter wat je doet

“Toen de plannen erdoor waren, heeft de uiteindelijk verbouwing nog ruim een jaar geduurd. Het hele proces hebben we met een groep van vijf ondernemers bestierd, dat was ook absoluut nodig. Alleen is het niet te doen, niet alleen omdat het veel tijd kost, herbestemmen had voor ons allemaal niets met de eigen bedrijfsvoering te maken en het leverde dus geen inkomsten op. Staan achter wat je doet is daarom wel de beste tip die ik wil meegeven. De brandweerkazerne zagen we echt als ons pand, ons kindje dat we letterlijk hebben grootgebracht.”

Website: http://broedstoof.nl/

Nieuw leven voor 18e-eeuwse ambiance

  • Categorie(ën) Industrieel
  • Adres Noorderstraat 308, Sappemeer, Nederland, Groningen
  • Monumentstatus Rijksmonument
  • Bouwjaar 17e eeuw
  • Monumentnummer 515853

Toen: Scheepswerf | 17e eeuw

Nu: Historische scheepswerf | Sappemeer | 2015

De Historische Scheepswerf Wolthuis is één van de oudste scheepswerven in de Groninger Veenkoloniën en één van de weinige werven die nog bestaan. Grote machines, veel lawaai, oude gereedschappen ambachten en de achttiende-eeuwse ambiance zijn nieuw leven ingeblazen sinds een succesvolle restauratie. “Een draaiende werf, iets blijvends om de historie levend te houden, daar streven we naar. Een directe doorgang naar het open water zou voor ons het absolute sluitstuk van een succesvolle restauratie zijn, maar zover is het nog lang niet.” – Bram Blaak, Stichting Historische Scheepswerf Hoogezand-Sappemeer

Succesfactor: De publiciteit zoeken

“Om steun en draagvlak bij de bevolking en het bedrijfsleven te creëren, hebben we van meet af aan een nieuwsbrief geschreven, die 1 tot 2 keer per jaar uitkwam en breed verspreid werd. In de periodiek is er ruim aandacht geweest voor het historische verhaal van de scheepswerf en de ontwikkeling van de restauratie. Het was voor ons belangrijk te laten weten hoe rijk de historie hier is en hoe wij daar als stichting toekomst aan wilde geven. Dat leverde onder andere donateurs op die nog ieder jaar een steentje bijdragen aan de pot geld waar we al heel veel mee hebben kunnen doen.”

Struikelblok: Meer dan verwacht

“Er komt meer dan verwacht op je af. De dingen die tegenvallen, zijn vooral de dingen die je nooit had verwacht. Dat lijkt logisch, maar gek genoeg hou je rekening met alles, behalve met de dingen die gebeuren. En soms duren dingen gewoon langer dan nodig, omdat je het niet zelf in de hand hebt en afhankelijk bent van derden. Zo valt het niet mee om zaken geregeld te krijgen bij gemeente, provincie en waterstaat. Toestemming, financiën, belangen, er komt nogal wat bij kijken. Geduld, niet alles tegelijk willen, je planning tijdig bijstellen en de langere termijn in zicht houden zijn essentieel.”

Tips: Juiste man op de juiste plek

“Goede mensen om je heen zijn heel belangrijk. Wij zijn voor een groot deel afhankelijk van vrijwilligers, maar weten waar nodig de juiste partijen in de arm te nemen. DBF heeft voor ons een rapport opgesteld om de mogelijkheden en middelen van herbestemming in kaart te brengen. Daarin werd duidelijk dat er gerichte keuzes gemaakt moesten worden, over het leggen van contacten en het werven van financiële middelen. Het slopen en herbouwen met bestaande materialen lieten we over aan een aannemer op loopafstand. Dat scheelt niet alleen vervoerskosten: het levert ook een bijzondere vorm van betrokkenheid op omdat hij bekend is met het pand en de omgeving.”

Website Scheepswerf

Puddingfabriek – Het pand als product

  • Categorie(ën) Industrieel
  • Adres Viaductstraat 3-4, 9725 BG Groningen, Nederland, Groningen
  • Bouwjaar 1931

Toen: Puddingfabriek | 1931

Nu: Bedrijfsverzamelpand | Groningen | 2003

De Puddingfabriek werd in 2006 door 2f4 Vastgoed aangekocht in de huidige vorm en gebruik. Alles werd gehouden zoals het is, de herbestemming had immers plaatsgevonden en het pand was al in gebruik. “Wij zijn als commerciële partij vooral gaan kijken naar hoe we er een rendabele situatie van konden maken. Er bleken mogelijkheden te over om het commercieel uit te baten.” – Daan Ruiter – directeur 2f4 vastgoed

Succesfactor: Feeling met het karakter

“We hebben het pand tot een product weten te maken. Er is kantoorruimte genoeg te huur in de stad Groningen en de omliggende plaatsen, maar je moet op zoek naar de juiste doelgroep voor jouw bestemming. We verhuren dan ook geen kantoren, maar ruimtes. Ondernemingen worden steeds mobieler en minder locatievast. Hun klanten zitten overal. Nu is het vooral belangrijk dat je op een goede plek zit en bereikbaar bent. Bedrijven in de creatieve sector vinden hun plaats in ons bedrijfsverzamelpand. Zij hebben feeling met het industriële karakter. Zij passen bij de uitstraling van het pand en het pand past bij de creatieve sector.

Struikelblok: De geneugten van een oud pand

“Een ouder pand als de Puddingfabriek neemt de nodige geneugten en onderhoudsposten met zich mee. Zouden we het nu bouwen, dan werd het opgeleverd anno 2015 met alle geldende bouwvoorschriften. Nu hebben we te maken met de toenmalige richtlijnen en dat betekent vooral heel veel stookkosten en blijvend constructief onderhoud. Onze droom is om het karakter van het pand te kunnen behouden, maar het wel energiezuinig, of liever nog energieneutraal te maken. In theorie kan dat, maar het valt of staat met de juiste investering.”

Tips: Marktconforme verhuurprijzen

“Kies voor marktconforme huurprijzen. Wij doen dat bovendien in een all-in verhuurmodel, geen kale huur met bijkomende kosten, maar vaste bedragen en ook nog eens flexibel opzegbaar. Zoek de meerwaarden van je pand om het in de markt te zetten: de karakteristieke Puddingfabriek ligt dicht bij het station en biedt alle voorzieningen die nodig zijn om een bedrijf te voeren. Het biedt het karakter van toen met het gebruiksgemak van nu. Dat maakt de Puddingfabriek gewoon een hele fijne plek om te zijn.”

Graansilo en Oude Remise Bad Nieuweschans

  • Categorie(ën) Industrieel
  • Adres Oudezijl 1, Bad Nieuweschans, Nederland, Groningen
  • Monumentstatus Rijksmonument
  • Bouwjaar 1950
  • Monumentnummer 522546

In ontwikkeling:

Versterking bestaand concept

Toen: Graansilo en oude remise | Nieuweschans | 1950

Nu: Eigendom DBF | In ontwikkeling

Het ging in de laatste decennia van de twintigste eeuw niet goed met Nieuweschans. De werkgelegenheid kromp en het inwonertal liep terug. De uitwerking van het op zich dynamische ontwikkelende kuuroord Fontana, had voor de eigen bevolking van Nieuweschans niet het effect wat er van werd verwacht. Het kuuroordconcept moest breder getrokken worden om de negatieve ontwikkelingen voor de bevolking te keren en het dorp aantrekkelijker te maken voor toeristen en gasten. Stichting DBF heeft zowel de locomotievenloods als de silo’s in eigendom overgenomen en voor beide projecten plannen opgesteld, financiering geregeld en toekomstige gebruikers gevonden.

(Peter Karstkarel – Industrieel Erfgoed 2.0)

 

Melkfabriek Garyp

  • Categorie(ën) Industrieel
  • Adres Eendrachtsweg 7a, Garyp, Nederland, Friesland
  • Bouwjaar 1870, 1930, 1950

Niet in geld uit te drukken

Toen: Melkfabriek De Eendracht | 1870, 1930, 1950

Nu: Zorgappartementen | Garyp | 2014

Niet het bezit, maar de passie voor herbestemming was voor Johan Timmermans van Stichting Herbestemming Vastgoed de drijfveer om de oude melkfabriek in zijn dorp aan te kopen. “Zo’n gebouw met zoveel karakter verdient herbestemming, hoe dan ook. Die herbestemming begon voor mij met het verwerven van het pand. Je moet er iets mee willen zonder meteen in geld te denken.”

Succesfactor: De meerwaarde voor het dorp

“De melkfabriek was ooit de basis waar het dorp Garyp rond gebouwd is. Om het pand te herbestemmen zochten we naar een functie die net zo’n meerwaarde voor het dorp zou zijn. Een kwalitatief hoogwaardige functie ook, die het dorp meteen meer body zou geven en iets zou betekenen voor de samenleving en de werkgelegenheid. Door er zorgverlenende instanties in te vestigen, vonden we die bestemming.”

Struikelblok: Draagvlak

“Garyp had een gevoel bij dit pand. Iedereen in het dorp kent wel iemand die vroeger werkte in de melkfabriek, of bij firma De Haan die het pand later gebruikte voor de technische zuivelindustrie. Om er dan wat anders van te maken, is draagvlak nodig en dat is lastig voor iets wat je nog niet kunt laten zien en alleen maar kunt vertellen. Dat heeft de nodige kritiek en tegenstand opgeleverd. Nu het klaar is wordt het met handen en voeten gedragen en wordt er dankbaar gebruik van gemaakt.”

Tips: Durven te ondernemen

“Binnen nu en vijf jaar komen er 1200 boerderijen leeg te staan in Fryslân. Allemaal met hun eigen geschiedenis en verhaal. Die kunnen natuurlijk onmogelijk allemaal worden herbestemd, maar er liggen wel heel veel kansen waarvoor de financiële mogelijkheden vanuit het rijk nu nog niet beschikbaar zijn. Er zit nog een te grijs gebied tussen nieuw bouwen en herbestemmen. Een gebied waar we zowel als ontwikkelaar als eindgebruiker in kunnen springen, als we onze kop maar uitsteken, risico’s willen nemen en dúrven te ondernemen.”

Molenstomp Assen

  • Categorie(ën) Industrieel
  • Adres Molenstraat 126c, Assen, Nederland, Drenthe
  • Bouwjaar 1808

Kaploos maar toprendement

Toen: Molen | Assen | 1808

Nu: Molenstomp | Kantoorpand | 2010

Een idee dat ontstond in vijf minuten, voor een 200 jaar oude molen die meer dan een halve eeuw kaploos en onbestemd is geweest. Bertus Altena van Molarius BV: “Een belangrijk stuk historie van Assen heeft jarenlang verstopt gestaan tussen de bebouwing zonder dat iemand er naar omkeek. Als je zoiets weer een bestemming kunt geven dan geeft dat een geweldig voldaan gevoel mét een mooi stuk rendement. Wat ons betreft staat het er nog 200 jaar.”

Succesfactor: Op je strepen staan

“In 2009 hebben wij de molenstomp aangekocht met als enige bindende voorwaarde in de koop dat de bestemming als kantoorpand toegewezen zou worden. Eerder werd een woonbestemming afgewezen door de gemeente. Vanwege de bewoonde omgeving waarin de stomp staat kon daar geen vergunning voor worden afgegeven. De vier bouwlagen bieden nu voorzieningen voor vier verschillende bedrijven en kunnen eveneens als gezamenlijke ruimte worden gehuurd.”

Struikelblok: Bezwaren uit de buurt

“Het bezwaar dat tegen de vergunning werd ingediend door omwonenden hebben we als een struikelblok ervaren. We hadden er gewoonweg niet op gerekend. Begrijpen deden we het wel, dat de buurt zich zorgen maakte om geluidsoverlast en verkeersdrukte. Uiteindelijk werd het bezwaar als niet gegrond verklaart door de rechter, maar het heeft wel de nodige tijd en energie gekocht. Dat is misschien nog wel het meest lastige geweest. Het beeld van de omwonenden is inmiddels helemaal bijgesteld en het contact met de buurt is goed.”

Tips: Weloverwogen keuzes maken

“Denk na over een goede constructie voor je herbestemmingsplan en maak daarin weloverwogen keuzes. Creëer draagvlak bij de partijen die je nodig hebt en dek je risico’s af. Wij hebben een BV opgericht dat als een soort belegging heeft gediend, noodzakelijk om het pand te kunnen exploiteren. We hadden kunnen kiezen voor een gesubsidieerde variant, maar we hebben er voor gekozen zelf de broek op te houden. We verdienen onze investering nu terug door de verhuur van de ruimtes.”

Treinstation Tzummarum

  • Categorie(ën) Industrieel
  • Adres stationswei 1 tzummarum, Friesland
  • Monumentstatus Rijksmonument
  • Bouwjaar 1901
  • Monumentnummer 512675

Cottage industrie in Tzummmarum

Toen: Station lokaalspoorweg, later woning | Tzummarum | 1901

Nu: Woon/werkplek | Een van de vroegste BIWO-projecten | 2003

“Het stationsgebouw in Tzummarum is een goed voorbeeld van hoe we een succesvol herbestemmingsproject opnieuw moeten gaan herbestemmen door recente leegstand. Het pand is zorgvuldig gerestaureerd, voor meerdere doelen geschikt (ook wonen mag!) én de infrastructuur op deze plek is enorm verbeterd. We zetten nu onder meer in op het aantrekken van bedrijven vanuit het westen. Er kan hier prachtig gewoond en gewerkt worden tegen lage kosten.” – Martin Cnossen, directeur DBF

Succesfactor: Gebiedsgericht denken

“Denk gebiedsgericht, en daarmee gebruikersgericht. Natuurlijk is het prachtig een monumentaal pand te kunnen behouden, maar je hebt er veel meer aan als je het pand exploitabel weet te krijgen. Als DBF kijken we daarom altijd naar een passende invulling, gericht op de omgeving. Duurzaamheid en toekomstbestendigheid zijn tevens belangrijke thema’s. Door daarbij in de basis uit te gaan van de kracht van een gebouw, kun je een fantastische dynamiek creëren.”

Struikelblok: Ieder nadeel heeft z’n voordeel

“De bewoonster die in 1957, na het opheffen van de spoorlijn, met haar gezin in een gedeelte van het station was komen wonen, heeft tot 2001 geweigerd het gebouw te verlaten. Achteraf heeft zij weten te voorkomen dat het pand gesloopt is ondanks dat het daar voor in aanmerking kwam in de jaren negentig van de vorige eeuw. Omdat zij nooit onderhoud had gepleegd, verkeerden de gebouwen in desolate staat na haar vertrek. Maar zowel aan de buitenkant als wat betreft het interieur waren nog volledig origineel en vrij gaaf. Twee behoorlijke ‘struikelblokken’ die toch zorgden voor een voorbeeldige vorm van restauratie.”

Tips: Inspringen op ontwikkelingen

“Het buitengebied raakt steeds meer in trek bij creatievelingen en nichebedrijven die veel vanuit hun eigen huis werken. Deze bedrijfjes worden cottage industries genoemd. Het zijn kleine gespecialiseerde bedrijven die, ondanks dat ze niet voor een centrale ligging kiezen, zijn aangesloten op ‘de globaliserende wereld’ doordat ze locatieonafhankelijke producten en diensten aanbieden. Ze vormen een nieuw soort plattelandseconomie. Het is een interessante ontwikkeling waar wij absoluut toekomst in zien en zeker past bij een gebouw als het voormalig station in Tzummarum.”

“Nergens kan de geschiedenis van de spoorlijn Leeuwarden-Harlingen beter worden geproefd dan in het voormalige station van de Noord-Friesche Locaalspoorwegmaatschappij in Tzummarum. Dankzij restauratie is het monumentale complex in ere hersteld. Het verdwenen perron is hersteld en er zijn zelfs weer rails neergelegd om de beleving zo compleet mogelijk te maken.” – Peter Karstkarel, Industrieel Erfgoed 2.0

Watertoren Groningen

  • Categorie(ën) Industrieel
  • Adres Noorderbinnensingel, Groningen, Nederland, Groningen
  • Bouwjaar 1908

Op Groningse hoogte 

Toen: Watertoren | Noorderbinnensingel Groningen | 1908

Nu: Multifunctioneel centrum | Bovenkamer van Groningen | 2014

“De watertoren is qua vormgeving en constructie volledig gericht op de functie die het had. Het maakt het voor herbestemming een beetje een raar gebouw. De smalle opgang en de grote ronde ruimte op hoogte maakt het een heel specifieke maar tegelijk unieke plek. Onze uitgangspunt is geweest om het gebouw na zijn verloren functie een vervolg te kunnen geven. Een nieuwe functie, waar weer nieuwe geschiedenis mee wordt geschreven, horend bij de identiteit van de omgeving waar deze watertoren fier bovenuit steekt.” – Dick Janssen, Groninger Monumenten Fonds Groningen

Succesfactor: Druk op de ketel

“De watertoren heeft bijna een derde van zijn bestaan sinds 1908 geen bestemming gehad. In 1977 is de toren buiten bedrijf gesteld en toen het waterleidingbedrijf werd geprivatiseerd, bleef de toren eigendom van de gemeente. Sloopplannen werden door buurtbewoners tegengehouden. Zij wisten de toren beschermd te krijgen als gemeentelijk monument. Maar een exploitabel plan bleef uit. Toen de gemeente Groningen de toren uiteindelijk verkocht aan het Groninger Monumenten Fonds zijn we razendsnel aan de slag gegaan met de voorwaarde die de gemeente stelde: herstellen en herbestemmen. Dat gaf de nodige druk die nodig was om de ambitieuze plannen voor een multifunctioneel centrum uit te voeren.”

Struikelblok: De praktijk kunnen doorstaan

“De gebruiker maakt dat een herbestemmingsproject wel of niet slaagt. Met goede ideeën alleen kom je er niet, je moet eigenaarschap verbinden om het concept tot uitvoer te brengen. In een multifunctioneel centrum betekent dat dat je gastheerschap moet kunnen combineren met bedrijfsvoering. Dat is een praktijk die niet iedereen kan doorstaan. Om een oud gebouw een nieuw vervolg te geven moet je bovendien gevoel hebben voor historische waarde en toekomstige ontwikkelingen. In de bovenkamer van Groningen is dat uiteindelijk fantastisch gelukt.”

Tips: Met beslissers aan tafel

“Een bijzonder toeval is dat de herbestemming van de watertoren werd uitgevoerd door architect Luc Veeger, naar het idee dat hij als student architectuur al in 1988 bij de gemeente indiende. Het zorgde voor een geweldige betrokkenheid. Het leerde ons hoe belangrijk het is om direct met beslissers aan tafel te zitten. Zowel op bestuurlijk niveau met de wethouder, als op uitvoeringsniveau met de aannemer. Je moet met elkaar creatief kunnen zijn om plannen mogelijk te maken. Een aantal risico’s blijven er toch wel in zitten, soms moet je een ‘go’ forceren en dat kan alleen als je met mensen zit die weten waar ze het over hebben.”

Molen Onderdendam

  • Categorie(ën) Industrieel
  • Adres Uiterdijk 4, Onderdendam, Nederland, Groningen
  • Monumentstatus Rijksmonument
  • Bouwjaar 1855

Malen boven de bedden 

Toen: Korenmolen | Opslag | 1855

Nu: Horeca | Bed&breakfast | én oorspronkelijke molenfunctie | Oplevering herbouw 2009

In 1939 werd de koren- en pelmolen in Onderdendam na het oplopen van schade afgebroken. Alleen de stenen onderbouw bleef staan en diende jarenlang als opslagruimte van bouwmaterialen voor de plaatselijke aannemer. Toen het dorp Onderdendam in 1996 een beschermd dorpsgezicht kreeg, werden veel panden opgeknapt. De molen bleef een lastig object, tot er contact kwam met de eigenaren van een gelijksoortige molen in Rijssen, Overijssel. Die molen stond op het punt de monumentenstatus te verliezen. De delen die bij ons ontbraken, konden zij ons leveren. In 1997 heeft Molenstichting Onderdendam de molen aangekocht met als doel het in volle glorie te herstellen. Het duurde nog tot 2004 voor de molen de status van Rijksmonument kreeg en volledig gerestaureerd kon worden. Met het plaatsen van de kap en de wieken werd in 2008 de restauratie voltooid.

 

Succesfactor: Dorpse betrokkenheid

“Het hele dorp hielp mee de molen in Rijssen af te breken en naar Onderdendam te brengen. Festiviteiten in het dorp leverden geld op om wederopbouw mogelijk te maken. Letterlijk steen voor steen hebben we met het hele dorp de molen weer opgebouwd nadat decennia lang alleen de overgebleven onderbouw van de molen het beeld bepaalde. Die dorpse betrokkenheid bij dit historisch erfgoed was onmisbaar. Een bed&breakfast vormt nu de vaste basis in de molen, een enthousiaste jonge kok vult met zijn restaurant de exploitatie verder in.”

Struikelblok: Verdeelde aandacht voor onderhoud

“De molen werd dan wel maalvaardig opgeleverd in 2009, toch kan er niet volop gemalen worden omdat de andere gebruikers dan last van krijgen van het stof. Het bijt de oorspronkelijke functie. Ook wat betreft onderhoud zijn er struikelblokken. Er gaat nu relatief veel geld naar het schilderwerk waardoor er weinig overblijft voor andere reparaties. Ook al is de molen gerestaureerd, reparaties aan de werkende delen zullen altijd nodig blijven. Het is zoeken naar het verdelen van de financiële aandacht in en rond de molen.

Tips: Houd de geschiedenis levendig

“Ga op zoek naar de juiste subsidies voor de juiste doeleinden. Met geld uit een Europees leaderproject over regionaal toerisme is in een eerste fase het restant inclusief de stelling gerestaureerd. Doel van deze subsidie was om toerisme aan te wakkeren. De stichting moest daarvoor een derde bijdragen in de kosten en besloot de ruimte commercieel te exploiteren. We vonden donateurs en brachten daarmee een eigen kapitaal bijeen. Bij alle vervolgfases van het therbestemmingstraject bleven we dat regionale doel voor ogen houden. En het is geslaagd: de molen speelt met de oorspronkelijke molenfunctie en de nevenbestemmingen nu een belangrijke rol in het toeristisch aanbod van Onderdendam.

Radiotelescoop Dwingeloo

  • Categorie(ën) Industrieel
  • Adres Oude Hoogeveensedijk, Dwingeloo, Nederland, Drenthe
  • Monumentstatus Rijksmonument
  • Bouwjaar 1956
  • Monumentnummer 530829

Van roestbak tot stralend middelpunt

Toen: Dwingeloo Radiotelescoop | 1956 | Opening Koningin Juliana

Nu: Dwingeloo Radiotelescoop | Rijksmonument | 2014

“Al met al heeft het traject van planvorming zo’n twee jaar geduurd. Daar moet je geduld voor hebben, maar het maakt het ook spannend. De eerste ideeën veranderen vaak met de tijd mee. Tijdens het wachten denk je na over hoever je wilt gaan, wat je eigenlijk wilt en wat herbestemmen voor jou wel of niet inhoudt. Er is tijd voor het vinden van oplossingen en voeren van nuttige discussies.” – Peter Bennema

Succesfactor: Een sterk verhaal neerzetten

“Wij hebben er eerst voor gezorgd dat de Dwingeloo Radiotelescoop als rijksmonument werd aangewezen. Een industrieel erfgoed, wetenschappelijk erfgoed en een element van historische waarde: toonaangevend voor de wederopbouw van Nederland. Een sterk verhaal, waarvoor we een bureau hebben ingehuurd om dat op papier te krijgen. Herbestemming zorgde ervoor dat het instrument nu een educatieve en toeristische trekpleister is.”

Struikelblok: De zakelijke relatie

“Technische struikelblokken waren nooit onoverkomelijk en konden altijd opgelost worden samen met de aannemer. Struikelblokken kwamen we wel tegen bij subsidie-aanvragen. Soms leken zaken op papier niet mogelijk, maar met redelijke argumenten en een goed gesprek, bleek er vaak wel veel mogelijk. De binding met de rijksdiensten was puur zakelijk. Subsidieverleners en sponsoren waren vooral geïnteresseerd omdat het om een aansprekend object ging dat ingezet zou worden als toeristische trekpleister en voor educatieve doeleinden.”

Tips: Creëer draagvlak

“Praat eerst met je omgeving voordat je de architect laat tekenen. De inbreng van sponsoren en latere gebruikers is van belang als je draagvlak voor je project wilt creëren. Draagvlak zochten we ook bij diegenen die met het instrument hebben gewerkt, er in de buurt woonden of er op een andere manier waarde aan hechtten. Daaruit ontstond een club vrijwilligers, leden van CAMRAS, die we hebben laten meewerken aan de restauratie. Ze konden de nodige klussen uitvoeren maar bleken ook een goede informatiebron over technische details. CAMRAS exploiteert en gebruikt dit herbestemde monument.”

Gashouder – Online vanuit cilindrisch gedachtegoed

  • Categorie(ën) Industrieel, Kantoor
  • Adres Veemarktplein, 8601 DA Sneek, Nederland, Friesland

gashouder_sneek_herbestemdEen roestige verwaarloosde stalen bak, zo stond de gashouder in Sneek er in de jaren ’90 bij. Terwijl Kat Architecten aan het tekenen was om de tank nog een kans te geven, zochten de drie eigenaren van Snakeware naar een plek om te groeien met het bedrijf en hun personeel. Een en een was twee en in 17 weken tijd werd de gashouder omgetoverd tot bedrijfspand. Eigenaar Ate van der Meer vertelt.

Succesfactor: Voor de volgende generatie

“Om te willen herbestemmen, heb je een voorliefde voor industrieel erfgoed nodig. Je moet de meerwaarde durven zien van iets wat je niet koud kunt uitrekenen. Een partij die zijn handtekening durft te zetten voor de uitvoering van iets wat nog niet eerder gedaan is, is onmisbaar voor een succesvol project.”

Struikelblok: Je koopt wat je ziet, en niet meer dan dat

“Ons grootste struikelblok kwam we al vroeg in het proces tegen. Onder de ronding van de cilinder bleek een prima fundering te zitten, maar daarbinnen was het een zandbak. Volgens berekeningen was er 80% kans op verzakkingen als we daarin zouden gaan bouwen. Het heeft een week vertraging opgeleverd. Natuurlijk nog geen ramp, maar het leerde ons meteen geen aannames meer te doen die te mooi om waar lijken te zijn.”

Tips: Blijf maximaal betrokken

“Wees creatief. Let bijvoorbeeld op welke bestemming een pand al had of heeft en probeer daar bij in de buurt te blijven bij de aanvraag van vergunningen. Wees ook creatief als je voor verrassingen komt te staan en zorg voor partijen om je heen die dat ook doen. Ga kijken bij soortgelijke projecten als ze er zijn. Je leert er van en doet er veel inspiratie op voor jouw project. Blijf maximaal betrokken en betrek je stakeholders in het proces. Nodig provincie en gemeente uit om ze te laten zien waar je mee bezig bent.”

Meer info over gashouder van Snakeware